توسعه بازار از طریق پیاده‌سازی تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیکی در دهه دوم قرن ۲۱ با افزایش بهره‌وری و رقابت بین شرکت‌ها ضمن ایجاد دسترسی بیشتر به بازارهای گسترده، بدون تعطیلی و در برگیرنده میلیون‌ها مصرف‌کننده با ترجیحات متفاوت، موفق گردیده با ایجاد فرصت‌های جدید کسب و کار هزاران ارائه‌دهنده خدمت و محصول را در بازاری نیمه کارا وارد عرصه رقابت نموده و معادلات کلی مبادلات سنتی را به نفع خود تغییر دهد.

تجارت الکترونیک از زاویه دید صنعت

سمت خرید تجارت الکترونیک شامل تأمین‌کنندگان، تولیدکنندگان و ارائه دهندگان محصولات و خدمات (صنعت) مطابق با الزامات و نیازمندی‌های خود نسبت به بهره‌گیری از تجارت الکترونیک پرداخته و مزیت‌های متعددی را ایجاد نموده است.

کاهش قیمت خرید مواد اولیه - در گذشته شرکت‌های بزرگ با استفاده از سیستم‌های تبادل الکترونیکی داده[1]، هزینه‌های نیروی کار، چاپ و پست را در مراحل تامین مواد اولیه مورد نیاز خود کاهش می‌دادند. ماشینی کردن این فرآیند برای تأمین محصول به این معنا است که کارمندان این بخش وقت بیشتری برای تمرکز روی مذاکره برای به دست آوردن قیمت‌های بهتر و نیز ایجاد روابط با تولید کنندگان دارند. شرکت‌هایی که از EDI استفاده می‌کردند، معمولا ۵ تا ۱۰ درصد در هزینه‌های بخش خرید صرفه‌جویی می‌کنند. این درحالی است که اینترنت ظرفیت بیشتری برای کاهش هزینه‌ها دارد. به علاوه اینترنت فرصت‌های جدیدی را برای معامله با تولید کنندگان جدید و نیز تولید کنندگان کوچک که در گذشته تنها از طریق نمابر یا تلفن ارتباط برقرار می‌ساختند، می‌گشاید.

کاهش زمان چرخه تولید - چرخه تولید[2] عبارت است از کل زمانی که طول می‌کشد تا یک محصول ساخته شود و در طول این چرخه، هزینه‌های ثابت و مشخصی وجود دارد که با میزان تولید تغییر نمی‌کند و به زمان وابسته است مانند استهلاک تجهیزات، هزینه‌های ساختمانی، خدمات رفاهی و ... در حالیکه بهره‌گیری از مکانیزم‌های تجارت الکترونیک باعث کاهش تعداد فرآیندهای چرخه تولید و متعاقباً زمان اجرا شده و اجازه می‌دهد تا محصولات بیشتر با هزینه‌های مساوی یا کمتر تولید شود.

افزایش کارایی و اثربخشی در خدمت‌دهی به مشتریان - شرکت‌ها از اینترنت برای خدمت‌دهی به مشتریان نیز استفاده می‌کنند. این شرکت‌ها، علاوه بر افزایش رضایت‌مندی مشتریان، قادر خواهند بود تا از طریق انجام سفارش‌ها و پشتیبانی فنی آنلاین، صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای صورت دهند. مهمترین زمینه‌های که تجارت الکترونیک منجر به افزایش کارایی می‌گردد شامل  کاهش هزینه‌های انبارداری، کاهش هزینه‌های بازاریابی، کاهش هزینه‌های فروش، حذف واسطه‌گری، ... می‌باشد.

تجارت الکترونیکی از زاویه دید مصرف‌کنندگان (بازار)

سمت فروش تجارت الکترونیک شامل موسسات تجاری، مصرف‌کنندگان و مشتریان با تقاضای افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها، بالا بردن کیفیت خدمات، بر روی تجارت الکترونیک سرمایه‌گذاری می‌کنند، در حالیکه این سرمایه‌گذاری  در عمل برای مصرف‌کنندگان مزایای زیر را در برداشته است.

افزایش امکان انتخاب - تعداد فروشگاه‌هایی که بر روی اینترنت قابل مشاهده هستند، بسیار بیشتر از مغازه‌هایی است که حتی در محله‌های بسیار پر جمعیت وجود دارند. حتی بیشتر از مغازه‌هایی که یک مشتری با حد معقولی از یک رانندگی یا از طریق کاتالوگ هایی که از طریق پست دریافت می‌شوند، می‌توانند به آنها دسترسی پیدا کند. یک مشتری آنلاین می‌تواند از طریق مغازه‌ای در شهر یا کشور دیگر خرید نماید.

قیمت‌های پایین‌تر - مصرف کنندگانی که از طریق اینترنت به خرید کالا اقدام می‌کنند معمولاً نسبت به معامله‌های سنتی متوسط قیمت پایین‌تری را به ازای هر معامله پرداخت می‌کنند.

افزایش رفاه اجتماعی - بسیاری از خریداران آسایش بیشتر را به دلیل خرید از اینترنت می‌دانند. خرید از اینترنت باعث صرفه‌جویی در زمان شده، مشتری نیاز به خروج از خانه و تنظیم برنامه زمانی خود با ساعت کار فروشگاه‌ها نخواهد داشت. برای آسایش بیشتر مشتریان بسیاری از سایت‌ها سفارشات را همان روز یا روز بعد به مشتریان تحویل می‌دهند. این امر در کنار پایین آوردن سطح عمومی قیمت‌ها منجر به کاهش هزینه مباله شده که به نوبه خود به افزایش مصرف و نهایتاً رفاه اجتماعی می‌انجامد.

امکان تولید سفارشی‌ - اینترنت باعث افزایش قابلیت سفارشی نمودن می‌شود. به عنوان نمونه مشتریان مغازه‌های موسیقی آنلاین قابلیت CDهای ضبط شده را دارا بوده و در صورت تمایل می‌توانند آهنگ‌های مورد نظر خود را برای ضبط انتخاب کنند.

انواع مدل‌های کسب و کار در سمت فروش

سمت فروش تجارت الکترونیک (بازار و مشتریان) صرفاً شامل فروش محصولات در بستر اینترنت نبوده و خدمات را نیز به شکل گسترده‌ای در بر می‌گیرد، ولی با توجه به ماهیت محصولات و خدمات مختلف، امکان فروش و بازاریابی آنلاین برای تمامی محصولات به شیوه یکسان وجود ندارد. به همین علت نیز پنچ شیوه عمومی با اهداف متفاوت و متناسب با بازارهای مختلف طراحی و معرفی شده است. طبیعتاً این شیوه‌ها قطعی و دارای مرزبندی مشخصی نیست و بنگاه در انتخاب یک، چند و یا ترکیبی از این شیوه‌ها مخیر خواهد بود.

  1. سایت‌های تجارت الکترونیک مبادله‌ای - به عنوان عمومی‌ترین شکل تجارت الکترونیک این سایت‌ها به معرفی و فروش محصولات به صورت آنلاین می‌پردازند. مهمترین فعالیت این سایت‌ها فروش این محصولات است، اگرچه اطلاعات مورد نیاز به منظور تصمیم‌گیری خرید برای مشتریانی که مایل به خرید سنتی بوده و یا در زمان دیگری قصد خرید دارند، نیز فراهم می‌نمایند. سایت‌های خرده‌فروشی، آژانس‌های مسافرتی و خدمات اقامتی و خدمات بانکی در این دسته قرار می‌گیرند.
  2. سایت‌های مبتنی بر خدمات و رابطه محور - در خصوص محصولات و خدماتی که قابلیت فروش (آنلاین) الکترونیک در بستر اینترنت را ندارند، با ارائه اطلاعات مشوق خرید و ایجاد ارتباط با مخاطبین از طریق خبرنامه‌های عمومی و اختصاصی، امکان تصمیم‌گیری را تسهیل می‌نمایند. مهمترین فعالیت این نوع سایت‌ها، تشویق فروش سنتی و ایجاد سفارش خرید یا سرنخ از مشتریان بالقوه است. 
  3. سایت‌های برندسازی - این نوع از سایت‌ها، با پشتیبانی از برندهای مشخص، که به صورت آنلاین قابل خریداری نیست، و یا توجیه خریداری ندارد، نسبت به تقویت جایگاه برند در ذهن مخاطبین اقدام نموده و کانال‌های توزیع را متناسب با ترجیحات بازدید کننده پیشنهاد می‌نماید. این نوع سایت‌ها اغلب به منظور پیشبرد محصولات پرتیراژ ولی کم قیمت نظیر محصولات مصرفی با گردش سریع[3] مورد استفاده قرار می‌گیرند.
  4. سایت‌های ناشر و رسانه‌ای - این نوع سایت‌ها نسبت به تأمین محتوای اخبار، اطلاعات عمومی و تخصصی در حوزه‌های مختلف و همچنین تفریح و سرگرمی می‌پردازند. این اطلاعات می‌تواند به صورت ذخیره شده روی سابت و یا از طریق ارائه لینک به سایت‌های دیگر درج و معرفی شود. سایت‌های رسانه‌ای با توجه به حجم بالا و تنوع مخاطبان خود گزینه‌های متعددی به منظور تعریف مدل درآمدی خود در اختیار دارند که مهم‌ترین آنها شامل تبلیغات، فروش بر اساس پورسانت و فروش فهرست مشتریان می‌باشد.
  5. سایت‌های شبکه اجتماعی - شبکه‌های اجتماعی می‌تواند در گروه قبل قرار بگیرد، چراکه از مدل‌های نسبتاً مشابهی نظیر تبلیغات به منظور درآمدزایی بهره‌ می‌گیرد، ولی جایگاه اثرگذار و میزان مشارکت افراد حقیقی و حقوقی در محتوای این شبکه‌ها، لزوم تشکیل یه مجموعه مجزا را به خوبی توضیح می‌دهد.

مشاوران گروه همکاری‌های اقتصادی اگست، بر اساس تجربیات متعدد و موفق در خصوص طراحی و توسعه انواع مدل‌های تجارت الکترونیک، آمادگی دارد نسبت به مشاوره، طراحی، استقرار پروژه‌های تجارت الکترونیک اقدام نماید. همچنین امکان مشارکت در پروژه‌هایی که در زنجیره ارزش گروه قرار داشته باشد، قابل بررسی خواهد بود. علاقمندان می‌توانند با کارشناسان گروه تماس گرفته و یا نظرات و پیشنهادات خود را با روابط عمومی در میان بگذارند.


[1] Electronic Data Interchange (EDI)

[2] Production Cycle

[3] Fast-Moving Consumer Goods (FMCG)